بررسی تأثیر اسید سیتریک و اسید هومیک بر جذب و واجذب روی در برخی خاک های آهکی

چکیده روی یکی از عناصر ریز مغذی ضروری برای گیاهان، حیوانات و انسان ها است. دسترسی و وضعیت روی در خاک ها از طریق واکنش های جذب و واجذب کنترل می شود. به منظور بررسی تأثیر مواد آلی با وزن مولکولی کم (اسید سیتریک) و زیاد (اسید هومیک) بر رفتار جذب و واجذب روی، چهار نمونه خاک با درصدهای رس و آهک مختلف از خاک های زراعی استان آذربایجان غربی تهیه و آزمایش به صورت بچ (batch) با سه سطح اسید سیتریک (0، 5/0، 1 میلی مولار) و سه سطح اسید هومیک (0، 200، 500 میلی گرم بر لیتر) و 12 سری غلظتی روی (0 تا450 میلی گرم بر لیتر) در قدرت یونی ثابت 05/0 مولار nacl انجام شد. برای توصیف داده های جذب از معادلات لانگمویر، فروندلیچ و تمکین استفاده شد و به طور نسبی معادله فروندلیچ برازش بهتری با داده های جذب نشان داد (98/0-83/0r2 =) . پارامترهای حداکثر جذب تک لایه ای لانگمویر(qmax)، انرژی جذب لانگمویر (kl) و فاکتور های ظرفیت و شدت جذب فروندلیچ (kf و n) و ضرایب تمکین (a، kt) در خاک های مورد مطالعه در حضور اسید سیتریک کاهش و در حضور اسید هومیک افزایش یافتند. بطوریکه کاربرد اسید سیتریک (یک میلی مولار) ظرفیت جذب فروندلیچ (kf) را 46 الی 68 درصد کاهش، در حالیکه اسید هومیک (500 میلی گرم بر لیتر) 73 الی 95 درصد افزایش داد. مقادیر پارامترهای محاسبه شده از طریق معادلات جذب در خاک1 (با مقادیر رس و کربنات کلسیم پایین) کمترین و در خاک های 3 و 4 (با مقادیر رس و کربنات کلسیم بالا) بیشترین بدست آمد. هر دو اسید (سیتریک و هومیک) میزان روی قابل استخراج با dtpa را افزایش دادند ولی میزان واجذب روی در حضور اسید سیتریک در مقایسه با اسید هومیک بیشتر افزایش یافت. بنابراین می توان نتیجه گرفت اسید سیتریک با تشکیل کمپلکس محلول با روی موجب کاهش جذب و اسید هومیک با اتصال به سطوح کانی های خاک و افزایش مکان های جذب و با تشکیل کمپلکس های نا محلول خاک-اسید هومیک- روی جذب روی را در خاک افزایش می دهد.